НҰРПЕЙІСОВ ӘБДІЖӘМІЛ

Əдебиеттер:

  Нұрпейісов Ə. Ақ бидай туралы аңыз / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1985.-160

  Нұрпейісов Ə. Курляндия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Өлке, 2005.- 320 б.-(Отырар кітапханасы) 

  Нұрпейісов Ə. Күйреу: "Қан мен тердің" 3 кітабы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.- 352 бет.

 Нұрпейісов Ə. Күткен күн / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1979.- 312 бет. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Роман 1-3 кітап / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Нұрпейісов Ə.- Алматы: Жазушы, 1973. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1977. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1991.- 624 бет.

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1964.- 324 бет.-(2-ші кітап)

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер: Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 2004.- (Қазіргі қазақ прозасы)

  Нұрпейісов Ə. Сең / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жалын,1983.- 374 бет.

  Нұрпейісов Ə. Соңғы парыз :Роман / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1999.- 472 бет.

  Нұрпейісов Ə. Төрт томдық шығармалар жинағы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1981.

  Нұрпейісов Ə. Шығармалары / Ə.Нұрпейісов; Жауапты ред. Б.Кəрібозұлы.- Астана: Фолиант, 2008.- (Сырдария кітапханасы)

  Нұрпейісов Ə. Ымырт: " Қан ман тердің" 1-кітабы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.- 232 бет.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл Кəрімұлы //Қазақ əдебиеті: Энциклопедиялық анықтамалық- Алматы: «Аруна», 2005.- 401-402 б

  Нұрпейісов Əбдіжəміл//Қазақстан. Ұлттық энциклопедия /Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2005.- Т.7. - 93 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақстан жазушылары / Құраст. С.Қамшыгер, Қ.Жұмашева. – Алматы: Ан Арыс, 2009. – 300 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақстан жазушылары : XX ғасыр: Анықтамалық / Құраст. Е.Дүйсенбайұлы, А.Естен, Қ.Омарұлы ж.б.- Алматы: Ана тілі, 2004.- 234 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Советтік Қазақстан жазушылары: био-библиографиялық анықтамалық. – Алматы:Жазушы, 1987. – 458-459 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл // Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Бас ред. Б.Ғ.Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. – 395-396 б.

  Нұрпейiсов Əбдiжəмiл Кəрiмұлы: Қысқаша өмiрбаян.- Бас ред. М.Қ.Қозыбаев // Алматы: Энцикл. анықтама/ Бас ред. М.Қ.Қозыбаев.- Алматы, 1983.- 434-435 б.

  Əбдiжəмiл Нұрпейiсов: Өмiрi мен шығармашылығы жайлы // Қазақ əдебиетiнiң тарихы: Он томдық.- Алматы: Қазақпарат, 2005.-Т.9: Кеңес дəуiрi (1856-1990).- 497-527 б

  Əжиев Қ.Ө. Ə.Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романының тарихы жəне зерттелуі: Филология ғыл.канд.дисс.автореф./ Қ.Ө.Əжиев.- Алматы, 2004.- 32 б.

  Əшiмбаев С. Қилы кезеңдер хикаясы: [Ə.Нұрпейiсовтың Қан мен тер" атты трилогиясы туралы] // Əшiмбаев С.Сын мұраты: Əдеби сын.- Алматы, 1974.- 157-194 б.

  Елеукенов Ш. Ə.Нұрпейісов шығармалары ТМД елдерінің əдеби сынында //Елеукенов Ш. Əдебиет –тəуелсіздік қаруы: бүгінгі сөз өнері:өрісі мен өресі. – Алматы, 2009. – 289-312 б.

 Елеукенов Ш. Он екi бет роман: [Жазушы Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтуралы] // Елеукенов Ш.Əдебиет жəне ұлт тағдыры.- Алматы:Жалын,1997.- 110-123 б.

  Кəрібаева Б. Ауқымды проза əлемі: Ə.Нұрпейісовтің «Сең» романы туралы//Кəрібаева Б. Талап деңгейі: Əдеби-сын мақалалар. – Алматы, 1984. – 70-76 б.

  Кекiлбаев Ə. Заман жəне адам: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романы туралы]// КекiлбаевƏ.Дəуiрмен бетпе-бет: Бүгiнгiқазақ əдебиетi туралы ойлар.- Алматы,1972.- 3- 32 б.

  Кекiлбаев Ə. Сең соққандай сергелдең: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтың шығармашылығы,азаматтығы жайлы "Соңғы парыз" атты кiтабына алғы сөз] // Нұрпейiсов Ə. Соңғы парыз.-Алматы: Жазушы, 1998.-446-466 б.; Ана тiлi.- 1998.-1 қазан(N39).- 12-13 б., 8 қазан (N40).- 12-13 б.

  Кенжебай М. Əлем мойындаған Əбекең: Көрнекті қаламгер Ə.Нұрпейісов 80 жаста //Кенжебай М. Шығармалары: Өлеңдер, əдеби сын мақалалар. - Астана: Фолиант, 2008.- 295-300 б.- (Сырдария кітапханасы)

  Омаров І. «Қан мен тер» романы //Омаров І. Əдеби толғамдар: Сын мақалалар, зерттеулер. – Алматы, 1986. – 134-160 б.

 Омирбекова Ж.К. Метафора жəне тіларалық транспозиция (Ə.Нұрпейісовтің "Соңғы парыз" романы бойынша): Филология ғыл.канд.дисс.автореф. / Ж.К.Омирбекова. - Алматы, 2005.- 29 б.

   Серікқалиев З. «Қан мен тер» қалай бара жатыр //Серікқалиеы З. Ақ жол: Сын кітабы.

– Алматы, 1990. – 10-27 б.

  Серікқылиұлы З. Тіршілік тəлкегі: «Қан мен тер»қалай бара жатыр //Серікқылиұлы З. Сын кітабы: Таңдамалы. – Алматы: Жазушы, 1997. – 56-73 б.

  Сығаев Ə. "Қан мен тер": Ə.Нұрпейiсовтың пьесасының қазақ академиялық драма театрында қойылымы туралы / Құраст. Б.Құндақбаев // Бел - белестер.- Алматы.- 1987.- 207-211 б.

   Айғалиұлы Е. Əбдіжəміл Нұрпейісовтың кейінгі ұрпақ үлгі алар үш қасиеті //Түркістан– 2010. – 13 мамыр; Қазақстан - ZAMAN.- 2010. - 13 мамыр (№19). - 1 б.

   Айтматов Ш. «Қан мен тер» //Лениншіл жас. – 1966. – 14 апрель

   Ақтілеуов А. "Қан мен тер" трилогиясы: Жазушы Ə.Нұрпейісов Ақтөбеде ПЕН - клубының отырысын өткізді / А.Ақтілеуов // Айқын.- 2008. - 5 маусым

  Алдамжаров Б. Шыңдалған шеберлiк: [Көрнектi қаламгер Ə.Нұрпейiсовтiң төрт томдық шығармалар жинағы жөнiнде] // Соц. Қазақстан.- 1983.- 7 июль

    Аманжол Н. Əбе достарын жинады // Айқын.- 2010.- 30 сəуiр (№75).- 6 б.

    Анастасьев Н. Ə.Нұрпейiсов -адамзат тағдырының жыршысы / Орысшадан ықшамдап аударған М.Кенжебай //Ана тiлi.- 2009.- 22-28 қазан (№42).- 6-7 б.

    Арцишевский А. Нұрпейiсовке тас лақтыру тағы да басталды//Ана тiлi.- 2008. - 20 наурыз-2 сəуiр (№12-13).- 14 б.

    Асабаев З.Елу екi жыл бұрын жазылған хат немесе Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтың жауабы // Мəдениет.- 2012. - № 7.- 22-23 б.

   Ахетов А. Сомдалған парасаттан сырбаз шебер: [Халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтiң өмiр жəне шығармашылық жолы туралы] // Түркiстан.- 1994. -28 қазан

    Ахтанов Т. Талант кемелі: Ə.Нұрпейісов 50 жаста //Соц. Қазақстан. – 1974. – 22 октябрь

   Əбдібаев Х. «Қан мен тер» хақында //Қазақ əдебиеті. – 1972. – 21 апрель

   Əбдіжəміл Нұрпейісов – М.Шолохов атындағы сыйлықтың лауреаты //Жас Алаш. – 2003. – 24 мамыр

   Əбсадық Ж. Он екi беттiк дəптерден басталған жазушылық сапар // Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 1,5 б.

  Əдебиет, өнер жəне архитектура саласындағы 1974 жылғы СССР мемлекеттiк сыйлықтарын беру туралы КПСС Орт. Комитетi мен СССР Министрлер Советiнiң Қаулысы: [Қазақстан бойынша: Ə.Нұрпейiсовке ("Қан мен тер" романы үшiн), Ə.Мəмбетовке, А.С.Кривошеинге, А.Əшiмовке, Ф.Шариповаға, Ы.Ноғайбаевке] // Соц. Қазақстан.- 1974.- 7 нояб.

   Əдiбаев Х. "Қан мен тер" хақында: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" трилогиясын талқылаудан туған ойлардан] // Қазақ əдебиетi.- 1972.- 21апр.

   Бакилова А. Роман жəне пейзаж: "Қан мен тер" трилогиясы бойынша // Қазақ тiлi мен əдебиетi.- 2007. - N2.- 71-74 б.

   Балта Ə. Жазушы: [Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы] / Ə.Балта //Денсаулық.- 2000.- N8.-2-3 б.

   Бектұрғанов Е. Ə.Нұрпейiсовтың романдарындағы жергiлiктi халық тiлiнiң көрiнiсi // Қазақ тiлi мен əдебиетi.- 1975.- N6.- 93-106 б.

  Бельгер Г. «Бəрі де бар, бірақ ештеңе жоқ...»: Жазушы Г.Бельгердің «Жазушы соқпағы» атты кітабынан үзінді (Ə.Нұрпейісов туралы) //Парасат. – 2000. - №11. – 9-10 б.

   Бельгер Г. Жүрегi уақытпен қатар соққан: [Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсов 70 жаста] // Егемен Қазақстан. - 1994.- 29 желтоқсан

   Бельгер Г. Кемелденудің өрелі биігі: Ə.Нұрпейісов 75 жаста //Түркістан. – 2000. – 21- 27 қаңтар

   Бельгер Г. Қаламгер жəне қаһарман: Ə.Нұрпейісовтың «Сең» романыжайлы //Лениншіл жас. – 1982. – 24 сент.

   Бітібаев Қ. Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақ жəне əлем əдебиеті. – 2008. - №2-3. – 6-7 б.

   Дəрiмбетов Б. "Қан мен тер": [Ə.Нұрпейiсов. Трилогия жəне фильм] //Бiлiм жəне еңбек.- 1979.- N 1.- 26-27 б.

   Дербiсəлi Ə. "Жаңылмайтын жақ, сүрiнбейтiн тұяқ жоқ": Жазушылар Ə.Нұрпейiсов пен Қ.Жұмадiлов арасындағы дауға тоқта айтқан хаты // Қазақ əдебиетi.- 2005.- 21-27 қазан.- 2 б.

   Досжанов Д.Өнер – өміршендігімен құтты: Ə.Нұрпейісовтың «Қан мен тер» шығармасы жайлы //Қазақ əдебиеті. – 1976. – 3 сентябрь

  Дүйiсмағанбетов М. Теңiздей терең жан сыры: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан смен тер" романындағы iшкi монолог сипаты] //Қазақстан мектебi.- 1986.- N5.- 71-73 б.

  Елдігі мақтан, ерлігі дастан туған жер:Тəуелсіздік мерекесі қарсаңында Ə.Нұрпейісов,Ұ.Қараманов, С.Шаухаманов Қызылорда облысының құрметті азаматы атағын иеленді //Сыр бойы. - 2007.- 15 желтоқсан

   Елеукенов Ш.Адамзат, енді сен оян...: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романы жайлы //Қазақ əдебиеті. – 2001. – 6 шілде (№27). – 5 б.

   Елеукенов Ш. Əдебиетіміздің əлменді иығы - Əбдіжəмил: Жазушы Ə.Нұрпейісов - 80 жаста / Ш.Елеукенов //Ақиқат.- 2004.- N10.- 50-58б.;N11.- 39-43б.;N12.- 48-55б.

   Елеукенов Ш.Бір қайғыдан – жүз қайғы: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз»романының поэтикасы хақында //Қазақ əдебиеті. – 2001. – 17 тамыз (№33). – 4-5 б.

   Елеукенов Ш. Суреткер шығармалары ТМД елдерiнiң əдеби сынында // Жұлдыз.- 2007.- N 8.- 120-136 б.

   Елубай С. Əбе əлемі: Қазақ əдебиетінің классигі Ə.Нұрпейісов 80 жаста / С.Елубай // Егемен Қазақстан.- 2004.- 29 қазан

   Елубай С. Əдебиет-ардың ісі: /"Қан мен терге" төгілген арам тер атты мақаладан соң/ С.Елубай //Қазақ əдебиеті.- 2008.-15 ақпан.-11 б.

   Елубай С. "Қан мен тер" романының нүктесi əлiқойылған жоқ... // Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б.

   Елубаев С. Салқар дала суреттерi: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Қазақ əдебиетi.- 1984.- 19 окт.

   Еңсегенов Т. Дархан дарын: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Ленин жолы.- 1984.- 21 окт.

   Еңсегенов Т. Теңiз деп соққан жүрегi: Жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы // Ленин жолы.- 1988.- 27 апр.

   Есжанов Т. Əлемнің Əбдіжəмілі: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов жайлы / Т.Есжанов// Ақмешіт апталығы.- 2011. - 6 қазан. - 6 б.

   Есжанов Т. Самғап ұшқан сұңқар: Əбдіжəміл Нурпейісов туралы бір үзік сыр /Т.Есжанов // Сыр бойы.- 1998.-22 қаңтар

   Есламғалиұлы М. Шерлі теңіз толғауы: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романы туралы //Ана тілі. – 1999. – 22 сəуір

  Жақсылықов А. Суреткерлік ерлік: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы пікірлер, ойлар / А.Жақсылықов // Егемен Қазақстан.- 2009.-21 қазан.-5 б.

   Жолдасбеков М. Ə.Нұрпейісов: "Мені тұлғалар өсірді": Жазушы Ə.Нұрпейісовтың əңгімесі / М.Жолдасбеков // Егемен қазақстан.- 2010. - 19,20,22,23 қаңтар

  Исабеков Д. Қазақ прозасы "Соңғы парызбен" жаңа кезеңге аяқ басты: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтiң "Соңғы парыз" атты романы туралы]// Қазақ əдебиетi.- 2000.- 28 сəуiр (N17).- 9 б.

   Исақов Ə. Сең үстiнде кiмдер кетiп барады: [Ə.Нұрпейiсовтiң жаңа романы туралы ой] // Лениншiл жас.- 1982.- 21 авг.

   Кəкiшев Т. Сана тартысы: Ə.Нұрпейiсовтiң "Қан мен терi" орыс аудармасында// Парасат.- 2006.- N10.- 8-9 б.

  Кəрiбаева Б. Роман жəне заман: [Ə.Нұрпейiсов "Сең", Р.Тоқтаровтың "Жердiң үлгiсi", Р.Сейсенбаевтың "Өмiр сүргiң келсе" атты романдары туралы] //Жалын.- 1982. - N1.- 97- 104б.

   Кəрiм М. Қайсар талант: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Қазақ əдебиетi.- 1984.- 19 окт.

   Кекiлбаев Ə. Айқас алдында: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романы туралы] // Жұлдыз. - 1962.- N3.- 129-134 б.

  Кекілбаев Ə. Дарқан дарын //Қазақ əдебиеті. – 1974. – 25 октябрь Кемал Ж. Теңіздей тебіренген талант Əбдіжəмил əлемінің əлқиссасы: Атақты жазушы Əбдіжəмил Нұрпейісов жайлы / Ж.Кемал // Халық.- 2012. - 15 наурыз. - 4 - 5б.

  Кенжебай М. Арал апаты туралы шындық жəне оның көркемдік шешім табуы: «Сең» романы туралы//Атамекен. – 1997. – 10 желтоқсан

   Ким А. Сезiмталдығы сұрапыл жан: [Аудармашымен жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы сұхбат / Əңг. Л.Варшавская] // Түркiстан.- 2000.- 21қаңтар

   Көзі тірі классик: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы // Айқын.- 2009.-24 қазан Қабдолов З. Ар ісінің азабы: Ə.Нұрпейісовтің«Қан мен тер» трилогиясына сын //Қазақ əдебиеті. – 1992. – 19 маусым. – 4-5 б.; 26 маусым. – 11 б.

   Қабдолов З. Қан мен тер //Қазақстан мұғалімі. – 1974. – 7 ноябрь

   Қадырбаев Н. "Соңғы парыз"-соны шығарма: Ə.Нұрпейісовтың шығармасы/Н.Қадырбаев // Қазақ əдебиеті. - 2009. - 5 маусым

  Қазақтың қайраткер ұлдары Қызылордаға келді:Ə.Нұрпейісов, К.Ормантаев, Т.Шарманов, А.Əшімов, С.Əзімов Сыр елінде // Сыр бойы.- 2007. - 4 тамыз Қалмырзаев Ə. Адамның соңғы парызы //Егемен Қазақстан. – 2000. – 31 наурыз Қарамергенов Ш. Таланты ерте туған //Лениншіл жас. – 1975. – 13 июнь

   Қаратаев М. "Қан мен тер" қалай аяқталды?: Ə.Нұрпейісовтың жазушылық стилі туралы] / М.Қаратаев // Жұлдыз.- 1974.- N10.- 196-204 б.

   Қарин Е. Ғасыр шежiресi //Айқын.- 2012. - 1 қыркүйек (№163). - 1 б.

   Қасқабасов С. Iзденiстiң адамы //Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б. Қирабаев С.Талғампаз өнер иесі //Лениншіл жас. – 1974. – 22 октябрь

   Қосанов ƏмiржанƏбе немесе келешеккеқажет кешiрiмдер //Жас Алаш.- 2010. - 7

мамыр (№36). - 5 б.

   Қошым-Ноғай Б. "Қан мен терге"төгiлген арам тер: Жазушы Ə.Нұрпейiсовтiң "Қан мен тер"трилогиясының қайта қаралған "канондық мəтiнi" (авторының ауызекi сөзiнен) туралы //Қазақ əдебиетi.- 2008. - 1-7 ақпан (№5). - 6-7 б.

   Қырғызбай Ө.Елбасы халық жазушысына iлтипат бiлдiрдi //Алматы ақшамы.- 2010. - 1 мамыр (№52). - 2 б.

   Мамырқызы Р. Ə.Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романына бүгінгі көзқарас /Р.Мамырқызы // Қазақ тілі мен əдебиеті.- 2005.- N11.- 78-84б.

   Мансұров Т.Əбдiжəмiл Нұрпейiсов менiң қорғауыма мұқтаж емес //Ана тiлi.- 2008. - 20 наурыз-2 сəуiр (№12-13).- 14 б.

  Мұхамеджанов Қ.М. Көш көлiктi болсын!: [Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтың 70 жылдығына орай оның өмiрi туралы əрiптесiнiң мақаласы] // Егемен Қазақстан.- 1994. -29 желтоқсан

  Нəжiмеденов Ж. Кемел шақ: [Жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы] // Лениншiл жас.- 1972.- 6 окт Нұрмағамбетов С. Даналық пен қарапайымдылық үлгісіндей Əбең: Қазақ əдебиетінің классигі Ə.Нұрпейісов 80 жаста / С.Нұрмағамбетов //Ана тілі.- 2004.- қазанның 21-і (N43).- 1,6-7б.

  Ойнарұлы Ə. Сырбаз жазушының сыйын көрген слесарь: [Жазушы Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтiң есте қалып, езу тартқызар кейбiрқылықтары туралы] // Ана тiлi.-1998. - 8 қаңтар(N 1). - 11 б.

   Омарханов Қ. "Дау мұраты - бiту": Халық жазушылары Ə.Нұрпейiсов пен Қ,Жұмадiловтiң арасындағы дау жайында// Заң газетi.- 2007. - 28 ақпан (N31).- 1 б.

   Орыс əдебиетшiсi Нұрпейiсов жөнiнде не дейдi?: Ұлттық кiтапханада орыс жазушысы, сыншы, Мəскеу мемлекеттiк университетiнiң профессоры Н.А.Анастасьевпен кездесу өттi // Жас Алаш.- 2005. - 1 ақпан (N13). - 5 б.

    Оспанов С. Қуат алған халқынан: Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтiң шығармашылығы жəне "Күткен күн", "Қан мен тер", "Сең" атты шығармалары туралы//Халық кеңесі. – 1994. – 22 қазан

    Отарбаев Р. Əдебиетіміздің ноқта ағасы: Əбдіжəміл Нұрпейісов 80 жаста /Р.Отарбаев //Қазақ əдебиеті.- 2004. - 29 қазан- 4 қараша (№43-44). – 6 б.

    Пiралиева Г. Адам жанының арашасы: [Ə.Нұрпейiсов 70 жаста] //Ақиқат.- 1994.- N10.- 65-72 б.

    Пряхин Г. "Əбдiжəмiл Кəрiмұлы "Қан мен тер романын бастырудан бас тартқан..."// Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б.

    Сатынбек М. Із жəне біз...: Ə.Нұрпейісовтің шығармашылығы туралы/

М.Сатынбек //Қазақ əдебиеті.- 2009.-17 шілде

    Сəдібеков А. Танылған талант //Ленин жолы. – 1974. – 14 ноябрь