DataLife Engine > --- > ҚОҢЫРАТБАЕВ ӘУЕЛБЕК

ҚОҢЫРАТБАЕВ ӘУЕЛБЕК


22-04-2015, 18:49
Автор: akbota
    1905 жылы 10 қыркүйекте Қызылорда облысы, Шиелі ауданында туған. Ғалым, түркітанушы, филология ғылымдарының докторы (1972), профессор (1974). Ташкент халық ағарту институтын (1925), Бүкілодақтық журналистика институтын (1935), ҚазПИ-ді (Қаз ҰПУ) бітірген (1943). 1922–1924 жж. Ташкенттегі алғашқы комсомол газеті «Жас қайратты» (кейінгі «Лениншіл жас») шығарысады. 1925 жылы Қызылордада «Еңбекші қазақ» газетінде (Б.Майлин басқарған бөлім) қызмет істейді. Астана Алматыға көшкенде, Қызылорда округтік ауаткомының жауапты хатшысы. 1929 жылы «Сыр бойы» газетінде партия бөлімінің меңгерушісі, «Екпінді балықшы» (Арал) газетінің редакторы болып істейді. 1930 жылы Алматыға оралып, республикалық «Колхоз» газетінің редакторы болады. 1932–1934 жж. Мәскеу Комвузында (ВКИЖ) оқиды. 1934–1937 жж. арасында БК (б)П Қазақ өлкелік комитетінің аппаратында нұсқаушы болып қызмет атқарады. 
    1938 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтына түсіп, оның филология факультетін аяқтайды. Қазақ КСР Ғылым академиясының аспирантурасын бітірген соң, М.Әуезов пен В.М.Жирмунскийдің жетекшілігімен «Қазақтың лиро-эпостық жырлары» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғайды. 
    1945-1949 жж. Қазақстан ҒА Тіл және әдебиет институтында ғылыми қызметкер. Ұзақ жылдар бойы Қаз МУ (ҚазҰП), ҚазПИ (ҚазҰПУ), Қызылорда педагогикалық институтында (Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті) доцент, кафедра меңгерушісі болып қызмет атқарған. 
    «Қазақ совет әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші» (1950), «Қазақтың «Қозы Көрпеш» жыры туралы» (1959), «Жеті алып» (1959), «Сүр көжек» (1963), «Әдебиетті оқыту методикасы» (1966), «Эпос және оның айтушылары» (1975), «Шеберлік сырлары» (1979), «Қазақ эпосы және түркология» (1987), «Керуен» (1989), «Қазақ фольклорының тарихы» (1991), «Қазақ әдебиетінің тарихы» (1994), «Абайдың романтизмі» (1994) атты қазақ фольклоры мен көне түркі поэзиясы туралы монографиялық зерттеу еңбектері, қазақ әдебиетін оқыту мәселелеріне арналған бірқатар әдістемелік оқулықтары, «Қорқыт ата кітабы» (1986), «Тотынама» (1991) аударма кітаптары жарық көрді. 
     «Құрмет Белгісі» орденімен және бірнеше медальдармен, Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің Құрмет грамоталарымен марапатталған. Қазақ КСР ағарту ісінің озық қызметкері. 
 

 

Əдебиеттер:


 Қоңыратбаев Ə. Абайдың романтизмі. – Алматы, 1994. – 131 б.

 Қоңыратбаев Ə. Керуен: Деректі əңгімелер мен естеліктер / Құраст. Т.Қоңыратбаев. – Алматы: Жалын, 1989. – 216 б.

 Қоңыратбаев Ə. Көне мəдениет жазбалары / Ə.Қоңыратбаев, Т.Қоңратбаев.- Алматы: Қазақ университеті, 1991.- 400бет.

 Қоңыратбаев Ə.Қ. Көп томдық шығармалар жинағы. / Ə.Қоңыратбаев; Т. Қоңыратбай. - Алматы: МерСал, 2004.- 554 бет.

 Қоңыратбаев Ə. Қазақ əдебиетінің тарихы: Оқу құралы /Құраст., алғы сөзін жазған Т.Қоңыратбаев. – Алматы: Санат, 1994. – 312 б.

 Қоңыратбаев Ə. Қазақ фольклорының тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 288 б. Қоңыратбаев Ə. Қазақ əпосы жəне түркология. – Алматы: Ғылым, 1987. – 368 б. – (Қазақ ССР. Ғылым акад.)

 Қоңыратбаев Ə. Қазақтың «Қозы Көрпеші» жыры туралы. –Алматы: Қазмемкөркемəдеббас, 1959. – 142 б.

 Қоңыратбаев Ə. 4-7 кластарға əдебиетті оқыту методикасы. – Алматы: Мектеп, 1987. – 176б.

 Қоңыратбаев Ə. Шығармалары. Екі томдық / Ə.Қоңыратбаев; Жауапты ред. Б.Кəрібозұлы.- Астана: Фолиант, 2008.- 416 б.- (Сырдария кітапханасы)

 Қоңыратбаев Ə. Эпос жəне оның айтушылары. – Алматы: Қазақстан, 1975. – 40 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Қазақəдебиеті: Энциклопедиялық анықтамалық - Алматы: «Аруна», 2005.- 331 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек Қоңыратбайұлы //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия /Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2004.- Т.6. – 41б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Қазақстан жазушылары / Құраст. С.Қамшыгер, Қ.Жұмашева. – Алматы: Ан Арыс, 2009. – 240 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Қазақстан жазушылары : XX ғасыр: Анықтамалық / Құраст. Е.Дүйсенбайұлы, А.Естен, Қ.Омарұлы ж.б.- Алматы: Ана тілі, 2004.- 188-189 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Иманғалиев С., Қыстаубаева З. Қызылорда көшелері.– Алматы,2009. – 91 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Советтік Қазақстан жазушылары: био-библиографиялық анықтамалық. – Алматы: Жазушы, 1987. – 352-353 б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Сыр Елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы» ЖШС, 2005. – 320б.

 Қоңыратбаев Əуелбек //Ата мекен /Құраст. М.Аяпұлы, Н.Қасымұлы. – Алматы: Қайнар, 1998. – 174-175 б.

 Дəулетұлы А. Əулет пен нəубет:Қалжан, Əуелбек, Əлібек Қоңыратбаевтар жайлы//Таңдамалы топтама – 2008. – Қызылорда: Игілік, 2008. – 98-105 б.

 Дəулетұлы А. Үш арыс: Қалжан, Əуелбек, Əлібек Қоңыратбаевтар жайлы //Дəулетұлы А. Нұрлы жол. – Қызылорда,2010. – 62-67 б.

 Кəрібозұлы Б. Ə.Қоңыратбаев - əдебиет тарихын зерттеуші // Кəрібозұлы Б. Ынсап. - Алматы,2006.- 203-206 б.

 Кəрібозұлы Б. Ə.Қоңыратбаев - əдебиетті оқытудың үлкен əдіскері // Кəрібозұлы Б. Ынсап. - Алматы, 2006.- 199-203 б.

 Қоңыратбай Т. Ағайынды ағартушылар / Т.Қоңыратбай.- Алматы: МерСал, 2004.- 164 б.

 Қоңыратбаев Т. Əуелбек Қоңыратбаев – түркітанушы: Оқу құралы. – Алматы: Білім, 1996. – 120 б.

 Қоңыратбаев Т. Əуелбек Қоңыратбаев – қазақ əдебиетінің тарихын зерттеуші: Монография. – Алматы: Шежіре, 1995. – 256 б.

 Əуелбек Қоңыратбаев жəне тіл тарихы мəселелері: Республикалық ғылыми- теориялық конф. материалдары /Жалпы ред. басқ.  

Б.Омаров. – Алматы: Арда,2005. – 296б.

 Əуелбек Қоңыратбаев оқулары: Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары /Жалпы ред. басқ. Т.С.Тебегенов. – Алматы: КИЕ лингвоелтану инновациялық орталығы, 2011. – 544 б.

 Сопыбеков А. Əуелбек Қоңыратбаев: Өлең //СопыбековА. Дөңгеленген дүние: Өлеңдер мен поэмалар.- Астана: Фолиант, 2008.- 143-144 б.- (Сырдария кітапханасы)

 Айдосов А. Əуелбек Қоңыратбаев – белгілі ғалым, ұстаз, Қорқыттанушы //Халық. – 2005. – 29 желт.

 Ахет М. Қазақтың Қоңыратбаевы ескерусіз қалар ер емес /М.Ахет,Ж.Керімбек. // Қазақ Елі.- 2005.- 27 сəуір

 Əбдіразақов Қ. Əдебиет пен мəдениет қолтаңбасы бар – Əуелбек Қоңыратбаев /Ақмешіт ақшамы. – 2004. – 8 қазан

 Əблақов Ə., Тебегенов Т. Өмірмен де, өнермен де өзектес: Ə.Қоңыратбаевтың «Керуен» кітабына пікір //Лениншіл жас. – 1990. – 7 қырк.

 Əбілақов Ə. Ұлағатты ұстаз, ғұлама ғалым //Қазақстан мектебі.– 1990.- №9. – 73-75 б.

 Əбiлқасымов Т. Ұлылар ұзап барады: Ə.Қоңыратбаев - 100 // Сыр бойы.- 2005. - 8 қазан. - 5 б.

 Əзқожаева А. "Архимед ағай" деуші едік: Ə.Қоңыратбаев - 100 / Əзқожаева А. // Сыр бойы.- 2005. - 24 желтоқсан

 Əзқожаева А. Əуезов, Қоңыратбаев жəне біздер //Сыр бойы. – 1997. – 16 қазан Əуелбек Қоңыратбаев (1905-1986): Белгілі қазақ совет əдебиет зерттеушісі, сыншы, түрколог ғалымның туғанына 100 жыл // Абай.- 2005. - N1.- 110б.

 Əуелбекқызы Т. "Қазақтың Бартольды": Əуелбек Қоңыратбаевтың туғанына 100 жыл / Т.Əуелбекқызы. //Алматы ақшамы.- 2005.- 10 қараша

 Байділдаев М. Ə.Қоңыратбаев – ғылым докторы //Ленин жолы. – 1972. – 16 февр. Бəкірұлы Ə. Ағайынды Қоңыратбаевтар: Қалжан Қоңыратбаев, Əуелбек

 Қоңыратбаев, Əлібек Қоңыратбаев / Ə.Бəкірұлы // Егемен Қазақстан.- 2005.- 15 шілде Бəкір Ə. Əуекеңəулие еді ғой немесе белгіліғұлама Əуелбек Қоңыратбаев туралы сыр //Сыр бойы. – 1999. – 8 шілде

 Бəкірұлы Ə. Қудалау қамытын киген ғалым Əуелбек Қоңыратбаев -100 //Сыр бойы. – 2005. – 8 шілде

 Бектiбаева Л. Ғалым ғұмырлыМəңгiлiк: Қоңыратбаев Əуелбек 100 жыл толуынаорай // Қазақстан мұғалiмi.- 2005. - 2 желтоқсан (N30-32). - 9 б.

 Бердібаев Р. Тереңнен тамыр тартқан зерттеуші: Ғалым, ұстаз Ə.Қоңыратбаев 70 жаста //Қазақ əдебиеті. – 1975. – 24 окт. Бердiбай Р. Ғұлама туралы сөз: [Əдебиетшi ғалым Əуелбек Қоңыратбаев туралы] // Қазақ Елi. - 1995. - 21 қыркүйек (N14).- 12 б.

 Бердібай Р. Кемел ғалым: Көрнекті ғалым, педагог, филол. ғыл. док. Ə.Қоңыратбаев туралы / Р.Бердібай //Қазақжəне əлем əдебиеті.- 2006.- N4.- 3-6б.

 Боқанов С. Ғалым. Ұстаз. Əдебиетші: Ə.Қоңыратбаев 75 жаста //Ленин жолы. – 1980. – 27сент.

 Есмаханов С. Əз əулием: Ə.Қоңыратбаевқа арналғанөлең //Ленин жолы. – 1990. – 8 қыркүйек

 Жайлыбай З. Бiлiм аңызға үңiлсе ...: Филология ғылымының докторы, профессор Ə.Қоңыратбаевтың туғанына 100 жыл // Қазақ Елi.- 2005. - 1 маусым (N 21).- 6 б.

 Жайлыбай З. Тат басып, болат қылыш өтпей қалмас: Əуелбек Қоңыратбаевтыңтуғанына 100 жыл / З.Жайлыбай //Қазақ Елі.- 2005.- 2 қараша (N44). - 5 б.

 Жақыпов Ə. Əуелбек ағамыз əмбебап еді //Ақмешіт апталығы. – 1996. – 5,12 қаңтар Жақыпов Ə. Қадірменді ұстаз еді: Ə.Қоңыратбаевтың туғанына 85 жыл //Қазақстан мұғалімі. – 1990. – 7 қыркүйек

 Жақыпов Ə., Тебегенов Т. Өмірі өнеге //Ленин жолы. – 1985. – 10 сент.

 Жалғасова Г. Ə.Қоңыратбаевтың 100 жыл толу мерекесі күнделігінен / Г.Жалғасова // Сыр бойы.- 2005. – 24 желтоқсан

 Жидебаев Ж. Ғалымға құрмет: Байсейітова көшесінде белгілі ғалым Ə.Қоңыратбаев тұрған №104 а үйге ескерткіштақта орнатылды //Ленин жолы. – 1988. – 9 август

 Жұмаділдаева Б. Əуелбек Қоңыратбаевтың педагогикалық идеялары / Б.Жұмаділдаева // Қазақстан мектебі. - 2006. - N4.- 49-52б.

 Жұмалиева Л. Қорқыттануға қосылған үлес: Филолог-ғалым Ə.Қоңыратбаевтың "Қорқыт ата кітабы" жəне зерттеулері туралы / Л.Жұмалиева // Сыр бойы.- 2003. - 1 шілде Жұмалиева Л. Тарих жəне тағдыр: Ə.Қоңыратбаев туралы //Қазақ тілі мен əдебиеті. –

1996. - №4. – 96-99 б.

 Жұматова М. Сексен жасқа сергек келген ғалым //Өскен өңір. – 1985. – 12 нояб. Исаев М. Тұла бойы тарих еді //Ленин жолы. – 1990. – 8 қырк.

 Кəрібозұлы Б. Əдебиеттің əйгілі əдіскері: Ə. Қоңыратбаевтың туғанына 100 жыл / Б.Кəрібозұлы //Сыр бойы.- 2005. - 10 қараша. – 3б.

 Кемал Ж. "Толқынның" тұңғыш редакторы: Ə.Қоңыратбаевтың туғанына 100 жыл / Ж.Кемал // Ақмешіт апталығы.- 2005. - 29желтоқсан

 Кемалов Ж. "Толқынның" тұңғыш редакторы //Толқын. – 1990. – 8 қырк.

 Керімбек Ж. Еңбегімен бағалы ер тұлғасы: Астанада "Ə.Қоңыратбаев жəне тіл тарихы мəселелері" атты ғыл-прак. конф болып өтті / Ж.Керімбек // Егемен Қазақстан.- 2005. - 27 қазан

 Киікбаев М. Білімдіден шыққан сөз: Ə.Қоңыратбаевтың «Шеберлік сырлары» атты кітабы туралы //Ленин жолы. – 1980. – 16 июль

 Киікбаев М. Профессор Қоңыратбаев //Ленин жолы. – 1975. – 16 сент.

 Қазақ руханиятына қосылған құнды мұра: Қазақтың көрнекті ғалымы Əуелбек Қоңыратбаев шығармаларының 10 томдық басылымы туралы // Қазақ Елі.- 2005.- 19 қаңтар (N2-3).- 4б.; Қазақ жəне əлем əдебиеті.- 2005.- N1.- 44б.

 Қаназ М. Əулиедей Əукең: Филолог, ғалым, ұстаз Əуелбек Қоңыратбаев туралы естелiк / Əңг.М.Жұмабай // Ана тiлi.- 2005.- 15-21 желтоқсан (N50).- 14 б.

 Қаратаев М. Əдебиетші, ғалым, педагог //Ленин жолы. – 1985. – 10 сент. Қаратаев М. Əдебиеттің белгілі білімдары //Қазақ əдебиеті. – 1985. – 23 август Қаратаев М. Сындарлы сыншы //Қазақ əдебиеті. – 1990. – 7 қырк. – 4 б.

 Қоңыратбаев Т. Абайтанушы //Қазақстан мұғалімі. – 1996. – 10 қаңтар

 Қоңыратбай Т. Əдебиет əлемінде табысқан тұлғалар: Жазушы С.Мұқанов пен ғалым Ə.Қоңыратбаев арасындағы шығармашылық байланыстар //Сыр бойы. – 2000. – 12 ақпан

 Қоңыратбай Т. Əке туралы толғаныс //Сыр бойы. – 1999. – 21,24 тамыз ҚоңыратбайТ. Əке туралы толғаныс: Ə.Қоңыратбаев-100 / Т.Қоңыратбай // Қазақ жəне əлем əдебиеті.- 2005.- N6.- 13-17б.

 Қоңыратбаев Т. Ə.Қоңыратбаев жəне балалар əдебиеті //Бастауыш мектеп. – 1995. - №11,12. – 13-15 б.

 Қоңыратбай Т. Əуелбек Қоңыратбаев əңгімелерін бастауыш сыныпта оқыту / Т.Қоңыратбай, Г.Хаздай //Бастауыш мектеп.- 2005.- N 10.- 24-27 б.

 Қоңыратбаев Т. Білгір ғалым, зерделі зерттеуші //Қазақ əдебиеті. – 1995. – 19 қырк. (№22). – 13 б.

 Қоңыратбай Т.Ə. "Қазақтың Бартольды": Филология ғылымының докторы, профессор, түрiктанушы, фольклор зерттеушiсi Ə.Қоңыратбаев жайлы // Алматы ақшамы. - 2005. - 10 қараша (N128). - 7-9 б.

 Қоңыратбай Т. Қорқыт ата жəне Көккесене: немесе Ə.Марғұлан мен Ə.Қоңыратбаевтың ғылыми-шығармашылық байланысы туралы / Т.Қоңыратбай // Қазақ Елі. - 2004.- 19 мамыр (N19).- 4-5б.

 Қоңыратбаев Т. Қалдырған ізі өшпейді //Қазақстан мектебі. – 1995. - №10. – 71-75 б. Қоңыратбаев Т. Сыр елінің сыншыл перзенті //Ақмешіт апталығы. – 1995. – 22 қырк. Қоңыратбай Т. Тағылым //Алматы ақшамы. – 2000. – 10 қазан

 Қоңыратбаев Т. Тəлкекке түскен тағдыр: [Профессор Ə.Қоңыратбаев ғұмырының белгiсiз беттерi] // Ақиқат.- 1995.- N 7.- 67-72 б.

 Қоңыратбаев Ү. Қасіретке толы жылдар //Парасат. – 1990. - №12. – 15-16 б.

 Мүтиев З. Лирика туралы Қоңыратбаев пiкiрi // Таң-Шолпан.- 2009. - № 6.- 104-111 б.

 Назханов К. Ғалым – жазушы //Ленин жолы. – 1975. – 25 октябрь

 Оспанов С. Көне дүние көрiгiн дөп басушы: [Əдебиетшi ғалым Əуелбек Қоңыратбаев туралы] // Түркiстан.- 1995.-20 қыркүйек

 Пірназар С. Тағы бір мектеп үйі ірге көтерді: Ə.Қоңыратбаев атындағы №48 орта мектеп ашылды. Шиелі кенті / С.Пірназар // Егемен Қазақстан.- 2007.-27 қараша

 Рахматулла Ж. Əуекеңдей бiр кiсi табылар ма? // Сыр бойы.- 2009. - 10 қаңтар. - 4 б. Рахымбекұлы Ə. Ғұлама ғұмыр: тойға тілек: Ə.Қоңыратбаевқа арналған өлең / Ə.Рахымбекұлы // Сыр бойы.- 2005. - 27 желтоқсан

 Рахымбекұлы Ə. Ғұлама-ғұмыр; Мыс мүсін: Баллада /Ə.Рахымбекұлы // Ақмешіт апталығы.- 2012. - 22 наурыз.- 5 б.

 Сарбалаев Б. Ғұлама //Ана тілі. – 1990. – 30 тамыз

 Сарбалаев Б. Жүрегіңде жұлдыз жанған //Қазақстан мұғалімі. – 1975. – 31 окт. Сəбит Мұқановтың Əуелбек Қоңыратбаевқа жазған хаты //Қазақ əдебиеті. – 2000. – 25 тамыз

 Сəдуақасұлы Ж. Ұстаз ғұмыры шəкіртімен мəңгі: Профессор Ə.Қоңыратбаев туралы естелік-эссе /Ж.Сəдуақасұлы // Тұрмағамбет.- 2011. - №2. - 91-96 б.

 Сейілова Ұ. Сүйер ұлың болса...//Қазақ Елі. – 1996. – 12 қаңтар (№2). – 11 б.

 Сыдықов Қ. Бағалы еңбек: Ə.Қоңыратбаевтың «Қазақ эпосы жəне түркология» кітабы жайлы //Ленин жолы. – 1989. – 11 апр.

 Тəженов Б. Ұстаздың ұмытылмас бейнесі: Əуелбек Қоңыратбаев - 100 / Б.Тəженов // Сыр бойы.- 2005. – 20 тамыз

 Тəжібаев Ə., Байділдаев М. Өзі де бір эпос... //Лениншіл жас. – 1975. – 25 окт. Тебегенов Т. Əуелбек Қоңыратбаев - əлем өркениетінің көрнекті тұлғасы /

 Т.Тебегенов // Ұлағат. - 2007. - №5. - 3-15 б.

 Тебегенов Т. Ғұлама ғалым //Ленин жолы. – 1990. – 8 қырк.

 Тебегенов Т. Ғұлама ғалымға құрмет: Сыр елі ұлы ғалым, профессор Ə.Қоңыратбаевтың 100 жылдығын атап өтті / Т.Тебегенов // Қазақ жəне əлем əдебиеті.- 2006.- N1.- 7б.

 Тебегенов Т. Ғұлама ұстаз тағылымы//Заман-Қазақстан. – 1995.– 3 қараша (№41). – 5б.

 Тоқмағамбетов А. Əуелбек туралы бірер сөз //Ленин жолы. – 1975. – 25 окт. Төлегенұлы Ш. Ой түбінде жатқан сөз: Ə.Қоңыратбаевтың туғанына 100 жыл /

 Ш.Төлегенұлы //Ақиқат.- 2005.- N8.- 64-70б.

 Ысқақұлы Д. Тарих тамырларына терең үңiлген: Ғалым Əуелбек Қоңыратбаевтың шығармашылығы туралы // Қазақ əдебиетi.- 2005 - 7-13 қазан (N 40). - 10 б.

 




Вернуться назад