ӘБДІРАШЕВ ЖАРАСҚАН
Ақын, журналист Әбдірашев Жарасқан 1948 жылы 7 наурызда Арал
ауданы Аманөткел ауылында дүниеге келіп, 2001 жылы 10 ақпанда Алматы қаласында
дүние салды.
1969 ж. ҚазМУ-дың журналистика факультетін бітіріп, 1969-94 ж. «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш»), «Қазақ әдебиеті» газеттерінде, «Жалын» альманағында, «Жұлдыз» журналында, Қазақстан Жазушылар одағы жанындағы көркем аударма және әдеби байланыстар жөніндегі бас редакцияда қызмет атқарған, «Тамаша» ойын-сауық театрында бас редактор болған. Алғашқы жинағы - «Тұңғыш кітап» 1969 ж. жарық көрген. Замандастарымыздың өмірінен өрнектелген «Ақ қайран» (1970), «Найзағайлы жаз» (1971), «Саяхат» (1972), ұлттық ой-сана тұрғысындағы толғамдардан тұратын «Дала сенің ұлыңмын» (1975), «Соғыстан соң туғандар» (1977, 1993), «Перзент парызы» (1980), «Сана соқпағы» (1988) т. б. өлеңдер мен поэма жинақтары, қазақ әдебиетінде эпиграмма жанырын қалыптастырған «Әзілің жарасса» (1989) кітабы, қазақ балалар әдебиеті мәселелерін көтерген «Парасат пен парыз» (1973) әдеби-зерттеу еңбегі жарық көрді. Ақынның таңдамалы жырларының 3 томдығы («Сана соқпағы» 1998; «Көңіл көкпары» 1998; «Шежірелі шаңырақ» 1998) жарияланған. А.С.Пушкиннің, Р.Тагордың, М.Бсисудің, П.Элюардың, Я.Купаланың, К.И.Чуковскийдің, А.Л.Бартоның, А.А.Блоктың жекелеген туындылардың қазақ тіліне аударған. Ж.Әбдірашевтің төл шығармалары неміс, венгер, орыс, украин, өзбек, тәжік, әзербайжан, түркімен, қырғыз, саха тілдеріне тәржімеленген. Қазақстан Жазушылар одағы М.Жұмабаев атындағы сыйлықтың алғашқы иегері (1989).
Əдебиеттер: Əбдірашев Ж. Əзілің жарасса / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жалын, 1989.- 144 б. Əбдірашев Ж. Дала, сенің ұлыңмын: (Өлеңдер кітабы) / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жазушы, 1975.- 100 б.
Əбдіраштың Ж. Көңіл көкпары: Таңдамалы. – Алматы: Ана тілі, 1998. – 317 б. Əбдіраштың Ж. Құлпытас немесе екі дүние: фаниден бақиға дейін: Эпитафиялар, өлеңдер, поэмалар, эпиграммалар. – Алматы:Атамұра, 2001. – 360 б. Əбдірашев Ж. Найзағайлы жаз: Лирика / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жазушы,1971.- 72 б. Əбдірашев Ж. Парасат пен парыз: Əдеби сын / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жазушы, 1973.- 166 б. Əбдіраштың Ж. Парыз. Парасат. Пайым:Əдеби сын. – Алматы: Өнер, 2001. – 312 б. – (Отырар кітапханасы) Əбдірашев Ж. Перзент парызы: Жыр жинағы / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жалын, 1980.- 112 б. Əбдірашев Ж. Сана соқпағы / Ж.Əбдірашев.- Алматы: Жазушы, 1988.- 128 б. Əбдіраштың Ж. Саяхат: Өлеңдер, тақпақтар, ертегі, жаңылтпаштар, санамақтар, жұмбақтар. – Алматы: Жазушы, 2003. – 160 б. – (Қазақ балалар əдебиетінің қазынасы) Əбдірашев Ж. Соғыстан соң туғандар / Ж.Əбдірашев.- Алматы:Жазушы, 1993.- 320 б. Əбдіраштың Ж. Шығармалары: Екі томдық -Астана:Фолиант, 2009. – (Сырдария кітапханасы) * * * Əбдірашев Жарасқан //Қазақ əдебиеті: Энциклопедиялық анықтамалық - Алматы: «Аруна», 2005.-67 б.
Əбдірашев Жарасқан //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редциясы, 1998.- Т.1. - 602 б. Əбдірашев Жарасқан //Қазақстан жазушылары / Құраст. С.Қамшыгер,Қ.Жұмашева. – Алматы: Ан Арыс, 2009. – 52-53 б. Əбдірашев Жарасқан // Қазақстан жазушылары. ХХ ғасыр –Алматы: «Ана тілі», 2004.- 44-45б. Əбдірашев Жарасқан//Иманғалиев С., Қыстаубаева З. Қызылорда көшелері. – Алматы,2009. – 25 б. Əбдірашев Жарасқан //Советтік Қазақстан жазушылары: био-библиографиялық анықтамалық. – Алматы:Жазушы, 1987. – 60-61 б. Əбдірашев Жарасқан //Сыр елі. Қызылорда облысы: Əнциклопедия / Бас ред. Б.Ғ.Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. – 128-129 б. Абдрахманов С. Жарасқан Əбдірашев //Абдрахманов С. Жиырмасыншы ғасыр жырлайды: Қазақ поэзиясының антологиясы. - Алматы:Раритет, 2007.- Т.1. – 125-126 б. - ("Алтын қор"кітапханасы) Қайырбеков Ə. «Сыңғырлаған сұраусыз бір сөз деме»: Ақын туралы ой-толғам //Қайырбеков Ə. Саға.Эссе, əдеби-сын зерттеу.- Астана: Фолиант,2003.-136-142 б.; 183- 185 б.; 190 б. Майтанов Б. Ақын кетіп барады...: Ақын Ж.Əбдірашевтың өлеңдері жайлы //Əбдіраштың Ж. Шығармалары: Екі томдық. – Астана: Фолиант, 2009. – Т.1. – 5-19 б. – (Сырдария кітапханасы) Мырзабеков А.К. Айтылмай қалған ақиқат: Ақын Ж.Əбдірашев туралы əңгімеге кіріспе //Мырзабеков А. Ақ жауын:Əдеби-сын мақалалар. – Астана:Елорда, 2001. – 61-72б. Сарбалаев Б. Біздің буын болмысы: Ж.Əбдірашевтің «Соғыстан соң туғандар» атты кітабы жайлы //Сарбалаев Б. Көккесене. – Астана: Фолиант, 2009. – 168-173 б. – (Сырдария кітапханасы) Сейпутанова А.Қ. Қазіргі қазақ лирикасындағы стильдік ізденістер (Ж.Əбдірашев, К.Мырзабеков, Ж.Жақыпбаев поэзиясы негізінде): Филология ғыл.канд.дисс.автореф. - Астана, 2006.- 29 б. Абылаев Т. Жасын жырдың жасауы: Ақын Ж.Əбдірашев туралы //Сыр бойы. – 2008. – 20 мамыр Аханбайқызы А. Ақынның темірқазығы: Ақын Ж.Əбдіраш туралы жары Н.Мергенбаева əңгімелейді //Айқын. - 2008. - 15 наурыз. - 6 б. Аяшұлы Д.Жарасымын жырдан тапқан: Ақын Жарасқан Əбдірашев 50жаста //Сыр бойы. – 1998. – 24 ақпан Əбдірашев Р. Кино - рухани субстанция: Ж.Əбдірашевтің ұлы Рүстемніңəкесі туралы «Қаладан келген қыз»қысқа метражды фильлмнің тұсаукесер рəсімі өтті //Алтын Орда.- 2004. - 9-15 сəуір (№14).-9 б. Əдібаев Х. Сезім тұнығы: Ақын Ж.Əбдірашевтің «Дала сенің ұлыңмын» жыр жинағы жайлы //Қазақ əдебиеті.-1976.-23 январь Əбдірашев Ж. Ауру бастан сау өлең шықпайды: Ақынмен сұхбат / Сұхб. С.Төлеумағанбет //Заман-Қазақстан. – 1999. – 19 наурыз (№12). – 8-9 б. Əжіғалиева Г.О. Дала ұлы немесе табиғат –анамен сырласу: Ж.Əбдірашев поэзиясындағы табиғат тақырыбы //Білім-Образование. - 2005. - №5. - 41-43 б. Əжіғалиева Г. Ж.Əбдірашев шығармаларындағы өлең өлшем өрнектері //Қазақ тілі мен əдебиеті. - 2005. - №11. - 98-102 б. Əлімбаев М. Барар жері - болашақ: Ақын Ж.Əбдірашев туралы эссе-естелік //Қазақ əдебиеті. - 2002. - 8 қараша Əмір-Бек К. Жүректегі жазуларды жазып кеткен Жарасқан //Жас Алаш.-2003.-15 наурыз Əріп Ə. «Құлпытас» : Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылған ақын шығармасы жайлы //Алтын Орда. - 2002. - 6 желтоқсан Батталова А. Жасын жырдың Жарасқаны: Осы тақырыппен ақын Ж.Əбдірашевтің 60 жылдығына арналып облыстық драма театрында еске алу кеші өтті / А.Батталова. // Сыр бойы. - 2008.-1 шілде Бекмұратұлы С. Төрінде төбедей болып отырар еді //Алматы ақшамы.-2008.-15 наурыз.-8-9 б. Ерғалиев Х.,Мəуленов С. Соғыстан соң туғандар атынан: Ж.Əбдірашевтің жыр жинағы жайлы //Қазақ əдебиеті. – 1978. – 18 август Жарасқан Əбдірашұлы: Көрнекті ақын: 1948-2001: Некролог //Егемен Қазақстан.- 2001. - 13 ақпан Жарасқантегі Ə. Қазақ деген ұлы елдің аманаты боламын:Ақын туралы немересінің естелігі //Жалын. - 2004. - №1. - 69 б. Жарасқанұлы Р. Сүрлеудің мен бір соқпағы: Ақын туралы баласының естелігі //Жалын. - 2004. - №1. - 64-69 б. Жұртбай Т. Бір дауыс //Жұлдыз. - 1998. - №3. - 150-158 б. Жыр қанатының алтын қауырсыны: Ақынның 60 жылдығы М.Əуезов театрында аталып өтілді. Алматы қаласы //Сыр бойы. - 2008. - 19 наурыз Кекілбайұлы Ə. Аяулы ақын, асыл аманат: Ақынның «Құлпытас» атты соңғы кітабын оқығанда //Егемен Қазақстан. - 2001. - 3 шілде Кеңшілікұлы А. Əкем мен Жарасқан //Жас Алаш. - 2001. - 11 тамыз (Руханият; №4) Кеңшілікұлы А. Рухтар мəңгі жасайды //Қазақ əдебиеті. – 2008. – 29 ақпан. – 8-9 б. Көленқызы Г. Сарқылмас сағыныш: Ақын Жарасқан Əбдіраш туралы жары Нəзігүл Нұрғалиқызы əңгімелейді / Г.Көленқызы // Сақшы.- 2008. - 7 ақпан Майтанов Б. Ақын кетіп барады..: Ақын Ж.Əбдірашевтың өлеңдері жайлы /Б.Майтанов // Əбдірашев Ж.. Шығармалары. - Астана, 2009. - Т.1. - 5-19 б. Медетбек Т. Əбдіраштың Жарасқаны: Өлең //Сыр бойы. - 1998. - 24 ақпан; Алматы ақшамы. – 2008. – 18 наурыз. – 12 б. Медетбек Т. Көбе сөгер жебе еді //Қазақ əдебиеті. - 2002. - 1 ақпан Мергенбаева Н. Естелік: Ж.Əбдірашевтің жұрт білмейтін сырлары //Жұлдыз. – 2008. - №2. – 117-125 б. Мергенбаева Н. Талантты ақындар өз ажалынан өлмейді: Ақынның жарымен сұхбат /Сұхб. Е.Шайхыұлы //Айқын. - 2005. - 4 тамыз Мырзабек А.К. Айтылмай қалған ақиқат //Заман-Қазақстан. - 1997. - 7 қараша Нұрғалиқызы Н. Ақындық пен ғашықтық: Ақын туралы жарының естелігі //Жалын.- 2004. - №1. - 63-65 б. Нұрғалиқызы Н. Сарқылмас сағыныш: Ақынның жары Нəзігүл Нұрғалиқызымен сұхбат/ сұхб. Г.Көленқызы //Сақшы. - 2008. - 7 ақпан (№5)-10 б. Сарыбай Б. Алынбаған автограф //Жас Алаш. - 2002. - 27 сəуір Сатиева К. Кино экрандағы əке бейнесі: Ақынныңұлы Рүстемнің əкесі туралы «Қаладан келген қыз» фильмінің тұсаукесері //Қазақстан. - 2004. - 8 сəуір Тайлақбаева А. Өлеңдегі өмір өрнегі //Қазақ тілі мен əдебиеті. - 2002. - №9. - 61-63 б. Тұрғынбекұлы С.Жасын жырдың жарқылы: Ақын Жарасқан Əбдірашев 60 жаста //Егемен Қазақстан. - 2008. - 26 наурыз Түменбай Қ. Асықтың ба, Ақбұлақ?!...//Жас Алаш. - 2001. - 13 ақпан Түменбай Қ. Жарасқанның бір сыры //Жас Алаш. - 2001. - 3,9 маусым (Руханият №2) Ыбырайым Б. Жан дауысы жаңғырыққан жырларында //Қазақ əдебиеті. - 2003. - 14 ақпан (№7).- 14 б.
|
